به نقل از ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی، دکتر جواد حاتمی استاد دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران و مجری طرح «تغییرات حافظه و کارکردهای اجرایی آن درگذر از بزرگسالی به سالمندی» گفت: حافظه با افزایش سن کاهش می یابد، اما میزان کاهش در افراد مختلف و انواع حافظه یکسان نیست.

وی با بیان اینکه سالمندی موفق یکی از اصطلاحاتی است که در دوران جدید به دلیل افزایش جمعیت سالمندان در جوامع مختلف فراگیر شده است، گفت: به همین دلیل توجه به موضوعاتی همچون سلامت شناختی در دوران سالمندی درحال افزایش است.

حاتمی افزود: سالمندی موفق همزاد دیگری دارد با نام «ذخیره شناختی یا ذخیره مغزی»، که دارای ارتباط نزدیکی با سلامت شناختی است . 

به گفته وی «ذخیره شناختی» استعاره ای است که با الهام از مفهوم پس انداز بانکی شکل گرفته است و برخورداری از بعضی ویژگی ها و انجام برخی از فعالیت ها در طول عمر موجب می شود مغز ما ذخیره شناختی خود را برای مواجهه با بحران ها یا مشکلات ناشی از کهولت سن افزایش دهد. 

استاد دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران یادآور شد: هدف دوم این پژوهش بررسی عواملی همچون تحصیلات، فعالیت های فکری، شخصیت و حالات عاطفی در تغییر انواع حافظه بوده است. 

حاتمی یادآور شد: نتیجه پژوهش عملی از یک جمعیت آماری نشان می دهد حافظه رویدادی و حافظه فعال بیشتر از حافظه معنایی با افزایش سن دچار افت می شود و حافظه ضمنی یا آماده سازی نیز تقریبا نسبت به افزایش سن مقاوم است و بخش دیگری از تحلیل یافته ها نشان می دهد که افت عملکرد حافظه رویدادی می تواند به واسطه کاهش ظرفیت حافظه فعال و برخی از کارکردهای اجرایی باشد. 

به گفته وی، بخش دیگری از داده های این مطالعه به موضوع ذخیره شناختی مربوط می شود و نتایج نشان دادند نقش تحصیلات می تواند موجب تعدیل اثر منفی سن بر حافظه معنایی شود.

این محقق اضافه کرد: در بررسی حافظه افراد بالای پنجاه سال و نقش تحصیلات در آنها مشاهده شد، عملکرد افرادی که تحصیلات شان در طول دوره زندگی توزیع شده بود بهتر از آنانی بود که در اوایل بزرگسالی تحصیل شان به اتمام رسیده است و از میان ویژگی های مختلف شخصیتی، دو ویژگی تجربه جویی و توافق پذیری رابطه مثبتی با عملکرد حافظه داشتند.

 استاد دانشگاه تهران گفت: به نظر می رسد این دو ویژگی شخصیتی می توانند اثر سن بر حافظه فعال را تعدیل  کنند؛ عامل دیگری که نقش آن در حفظ توانایی حافظه بررسی شد فعالیت های ذهنی بود. یافته ها حاکی از آن است که فعالیت ذهنی با همه انواع حافظه رابطه مثبت دارد. 

وی با بیان اینکه مطالعه بررسی نگرش شرکت کنندگان نسبت به عملکرد حافظه آنها نیز یکی از موضوعات مهم در این پژوهش است، بطوری که یافته های حاکی از آن است که ویژگی های شخصیتی بهتر از توانایی های واقعی می تواند نگرش ما را نسبت به حافظه مان مشخص کند و نگرانی در ارتباط با توانایی حافظه بیشتر به شخصیت ما بستگی دارد.

حاتمی خاطر نشان کرد: رصد شرکت کنندگان این مطالعه درسال های آتی و بررسی سلامت شناختی آنان یکی از موضوعات مهم در این پژوهش است و بررسی سوابق این افراد می تواند به فهم عوامل موثر در سلامت شناختی کمک کند.  

وی عنوان کرد: درجریان طرح تحقیقاتی«تغییرات حافظه و کارکردهای اجرایی در گذر از بزرگسالی به سالمندی»، خط پژوهشی سالمندی و سلامت شناختی در گروه روانشناسی سلامت دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران پایه گذاری شد.

استاد دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران، شکل گیری این جریان پژوهشی را یکی دیگر از ملموس ترین و مهمترین دستاورد این پروژه برشمرد و گفت: تا کنون دو رساله دکتری با استفاده از یافته های این مطالعه دفاع شده است و سه رساله دیگر در حال انجام است.

وی افزود: این رساله ها علاوه بر پایان نامه هایی است که در مقطع کارشناسی ارشد انجام شده و در همین چارچوب گروه هایی هم شکل گرفته اند که در حال آماده سازی بسته های مداخله ای برای ارتقا سلامت شناختی در سالمندی هستند.

مجری این طرح پژوهشی اضافه کرد: ایجاد بانک داده های ترکیبی حافظه و متغییر های کلان برای بررسی سبک زندگی، شاخص های سلامت، تاثیر آلودگی محل سکونت، الگوهای تغذیه و بسیاری از اطلاعات دیگر یک دستاورد دیگر از اجرای این پژوهش است که با تحلیل آنها می توان یافته های جدید و ارزشمندی را در اختیار محققان قرار دهد و رابطه این فاکتورها با سلامت شناختی و عملکرد حافظه مورد ارزیابی قرار گیرد.