به نقل از پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، نخستین نشست از مجموعه نشست‌های مجازی ایده پردازی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی با عنوان «از آموزش عالی کلاسیک به آموزش عالی الکترونیکی»، با حضور کاوه بازرگان متخصص تعامل انسان و رایانه و علی خورسندی طاسکوه عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.

رضا ماحوزی، معاون پژوهشی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در ابتدای این نشست با بیان اینکه این پژوهشکده در ادامه مجموعه نشست‌های «علم و جامعه» از این هفته در کنار نشست‌های نقد کتاب، نشست‌های ایده‌پردازی را با عنوان «از آموزش عالی کلاسیک به آموزش عالی الکترونیکی» برگزار می‌کند، اظهار داشت: در این نشست‌ها که با همکاری معاونت‌های مختلف وزارت علوم برگزار می شود، تلاش داریم با بازخوانی تجربه آموزش عالی کلاسیک در کشور – که البته کمتر از یک سده قدمت دارد -از آن در گذر به آینده و تحولات عرصه دیجیتال در آموزش عالی بهره ببریم.

وی گفت: شرایط دنیای جدید خصوصا تحولات ناشی از همه گیری کووید ۱۹ اقتضا می کند که به طور جدی و حساب شده در سازماندهی نظام آموزش عالی کشور تجدیدنظر کنیم و با بررسی این که تصمیمات اتخاذ شده در چند ماه اخیر تا چه حد با تجربیات موفق جهانی هماهنگ بوده، اقتضائات جهانی و بومی ساماندهی آموزش عالی متاثر از انقلاب صنعتی جدید مبتنی بر هوش مصنوعی را به گفتگو بگذاریم.

علی خورسندی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این نشست، برخی یافته‌های مطالعه خود در بررسی «سیاست‌گذاری‌های پژوهش در جهان» را ارائه کرد و با اشاره به اینکه از دانشگاه تعاریف پارادایمی مختلفی ارائه شده است، اظهار داشت: پژوهش جزو ذات دانشگاه نیست ولی در طول تاریخ همواره در ذات آموزش عالی به مفهوم عام کلمه مورد نظر بوده است؛ چنانکه در گذشته‌های دور در دانشگاه جندی شاپور، پژوهش صورت می گرفته و حتی در ربع رشیدی جایزه جهانی کتاب داده می‌ شده‌ است.

بخش خصوصی بودجه پژوهش کشورهای پیشرو را تامین می کند

وی با اشاره به بررسی گسترده‌ای که در زمینه سیاست‌گذاری‌ها و وضعیت سرمایه‌گذاری و مصرف اعتبارات پژوهشی در ۲۵ کشور جهان انجام داده به طور خاص شرایط پنج کشور ژاپن، آلمان، سوئد، آمریکا و ترکیه را تشریح کرد.

به گفته خورسندی طاسکوه در همه کشورهای پیشرو در تحقیقات، بیشترین بودجه پژوهش از طریق بخش خصوصی تامین می شود. مثلا در ژاپن که به تنهایی حدود ۱۱ درصد کل اعتبارات تحقیقاتی دنیا را مصرف می‌کند نزدیک به ۷۶ درصد بودجه پژوهشی را بخش خصوصی تامین می‌کند. این موضوع امروزه مجهز به نرم‌افزارهای دیجیتال شده که قواعد و استانداردهای خاص خود را می‌طلبد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به سرمایه‌گذاری سنگین شرکت‌های خودروسازی ژاپن در تحقیق و توسعه اظهار داشت: شرکت‌هایی مثل تویوتا، هوندا، مزدا، سوزوکی، نیسان، میتسوبیشی و … از لحاظ سرمایه‌گذاری در پژوهش هر یک همانند یک کشور قدرتمند هستند به طوری که فقط خودروسازی تویوتا سالانه ۱۰ میلیارد دلار – ۱۵ برابر کل بودجه پژوهشی ایران – را صرف تحقیق و توسعه می‌کند.

وی در خصوص سیاستگذاری های تحقیقاتی آمریکا به عنوان کشوری که ۳۱ درصد کل بودجه پژوهشی دنیا را در اختیار دارد، گفت: ۶۰ درصد بودجه تحقیقاتی آمریکا را کسب وکارهای خصوصی و حدود ۳۳.۴ درصد را بخش دولتی تامین می‌کند. ۱۵ درصد تحقیقات آمریکا در دانشگاه‌ها انجام می‌شود که ۶۰ درصد بودجه آنها توسط دولت تامین می‌شود.

جای خالی تعامل انسان و رایانه در اولویت های پژوهش کشور

کاوه بازرگان، متخصص تعامل انسان و رایانه و کاربرپژوه هم در سخنرانی خود با نگاهی به «سیاست‌ها و اولویت‌های پژوهش و فناوری کشور (۱۳۹۶-۱۴۰۰) که در قالب کتابی توسط شورای عالی عتف منتشر شده از بی توجهی به علم و هنر «تعامل انسان و رایانه» و ابزارهای تخصصی آن در این سیاست‌ها انتقاد کرد و گفت: تعامل انسان و رایانه (HCI) که در طبقه بندی سیستم‌های رایانشی ACM، به عنوان یکی از زیرشاخه‌های مهم «رایانش انسان محور» دسته بندی شده، جایگاه و اهمیت ویژه ای در سیاستگذاری و سایر بخش‌ها دارد با این حال چنین تخصصی نه در دانشکده‌های کامپیوتر و نه در دانشکده‌های هنر کشور ارائه نمی‌شود و جای آن در «سیاست‌ها و اولویت‌های پژوهش و فناوری کشور» هم خالی است.

وی با هشدار نسبت به لطمات زیادی که در اثر بی توجهی به این حوزه تخصصی به کشور وارد می‌شود اظهار داشت: در زمینه موتورهای جستجوی اینترنتی می‌بینیم که با وجود ساخت موتورهای جستجوی بومی مثل یوز و پارسی جو هنوز ۹۹ درصد کاربران از موتورهای خارجی مثل گوگل استفاده می‌کنند که علت آن عدم سرمایه‌گذاری روی ابزارهای بومی کاربرپژوهشی است.