وبینار اصول روزنامه نگاری علم با نگاهی بر بحران کرونا با حضور حسن نمکدوست استاد علوم ارتباطات و علی ماهر  معاون نظارت و برنامه ریزی ستاد مقابله با کرونا در کلانشهر تهران به میزبانی ستاد فرماندهی مدیریت بحران کرونا در کلانشهر تهران برگزار شد.

در این وبینار آموزشی که جمع کثیری از کارشناسان حوزه خبر و ارتباطات دانشگاههای علوم پزشکی سراسر کشور و اصحاب رسانه حضور داشتند، اساتید حاضر به تشریح اصول مهم روزنامه نگاری علم در بحران کرونا پرداختند.

نمکدوست در ابتدای این وبینار به عنوان یک شهروند از زحمات  تمامی مدافعان سلامت در راستای درمان و کاهش آلام بیماران در بحران کرونا تقدیر کرد.

وی انسان را موجودی ارتباط گر برشمرد و با اشاره به تفاوت کمیت و کیفیت ارتباطات انسانی و شیوه های  متفاوت برقراری ارتباطاات گفت: ارتباطات انسانی در همه کنش ها و رفتارهای ما حضور دارد و همگی متضمن معناست و هیچ چیزی در جهان بدون معنا نیست.

نمکدوست با اشاره به اصول مهم در حوزه روزنامه نگاری علم گفت: در هنگام بحران پیچیدگی های ارتباطی به مراتب افزایش می یابد و تعلاملات قبلی قطع می شود و وارد جهان پر از تنش، مساله ، سوال و اضطراب می شویم. در بحران کرونا که در قرن اخیر بی سابقه است مناسبات ارتباطی، شیوه های انتقال معنا و پیام، برداشت مورد انتظار فرستنده پیام و...، دستخوش تغییر و تاثیر شده است.

وی با اشاره به اینکه کرونا همه سطوح زندگی اجتماعی، اقتصادی و ... مردم را تحت تاثیر قرار داده است افزود:  در روزنامه نگاری علم یکی از ساده ترین مسایل این است که آنچه می خواهیم ارایه دهیم را چگونه بیان کنیم که برای دیگران آشنا باشد.

وی دقت، صحت و جامعیت را اصول مقدس سه گانه در روزنامه نگاری برشمرد که در انتشار اخبار در وضعیت بحرانی نیز باید مدنظر قرار گیرد و گفت: در وضعیت بسیار پیچیده ای به لحاظ ارتباطی قرار داریم که انتقال پیام و دریافت معنا در این اوضاع کار ساده ای نیست.

نمکدوست با اشاره به اینکه جامعه پزشکی جهانی راجع به موضوع کرونا هنوز به اجماع نرسیده ، گفت: اوضاع ارتباط رسانه ای در مورد کووید ۱۹ نیز بسیار پیچیده  است و ارتباط گران علم و سلامت نیز  با بحران مواجه شده اند.

وی اضافه بار اطلاعاتی را یکی از چالش های موجود در وضعیت های بحرانی ذکر کرد که می تواند منجر به بروز ترکیب توامان بیماری افسردگی و اظطراب شود و یادآورشد: وقتی بی وقفه اطلاعات به سمت مخاطب سرازیر می شود مخاطب فرصتی برای پردازش آنها نداشته و دچار اضطراب می شود. همچنین انتشار مستمر و پیوسته اخبار بد نیز مردم را دچار افسردگی می کند.

این استاد ارتباطات یکی از ماموریت های اصلی روزنامه نگاری علم را آشنا کردن مردم با  موضوع مدنظر در عین رعایت دقت، صحت و جامعیت به دور از افراط و تفریط برشمرد و مهم ترین معضل درون حرفه ای روزنامه نگاران را کم دقتی یا بی دقتی برشمرد.

نمکدوست با تاکید بر لزوم بهره گیری از امکانات میان رشته ای درتحریریه ها و جامعه روزنامه نگاری در وضعیت بحرانی گفت: کرونا فعلا با ماست و بحرانی در این ابعاد را نمی توان در سطح خبرنگاران پوشش داد بلکه باید از امکانات میان رشته ای بهره گرفته و یک میز بحران کرونا در تحریریه شکل داد.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: این  تیم باید متشکل از خبرنگار ارشد آشنا به موضوع، پزشک مشاور، کارشناس همکار، جامعه شناس و روانشناس ، وفرد خلاق برای جذاب، تازه و قابل فهم بودن اخبار و پیامها باشد. مجموع این تیم باید کمک کنند تا این بحران برای مردم عادی نشده و تازه باشد تا به آن توجه کنند.

به گفته وی، اخبار در وضعیت بحران باید کاربردی، قابل استفاده برای مردم، دقیق، بدون غلط و جامع و بدون ایجاد اضطراب نوشته شود. در شرایط بحران؛  بازار به طرز حیرت انگیزی برای شبه علم و ضدعلم باز می شود چون مردم تشنه اطلاعات هستند.

این استاد علوم ارتباطات غلبه بر کرونا را نیازمند عزم ملی برشمرد و تاکید کرد جامعه رسانه ای کشور با تمام قوا در این مسیر باید تلاش کند و راه حل آن تشکیل میز کرونا در تحریریه ها متشکل از تخصص های مهم و موثر در کنترل و مهار بیماری است.

نمکدوست با بیان اینکه یک روزنامه نگار باید آشنا را نو و نو را نیز آشنا کند گفت: بسیاری از مفاهیم را به کرات شنیدیم و برای ما تکراری و آشناست، وظیفه روزنامه نگار این است که آنها را به شیوه نوینی بیان کند تا مورد توجه مردم قرار گیرد و همچنین مفاهیم علمی نوین را نیز با ادبیاتی ساده و قابل فهم برای عموم مردم بیان کند تا با آن آشنا شوند.

وی، کار تیمی را توصیه ای الزامی و تکنیکال در این خصوص برشمرد و تاکید کرد: در این بحران که در مقیاس جهانی بر روی زندگی جوامع و افراد تاثیر گذاشته است نمی توان بصورت فردی در حوزه ارتباطات رسانه ای کار کرد بلکه باید بصورت تیمی و با تعاملات بین صنفی و بین رشته ای  فعالیت کنیم و روزنامه نگار می تواند به عنوان تسهیل گر در این هم افزایی عمل کند.

نمکدوست با اشاره به نقش مهم جامعه درمانی گفت: با توجه به این که رسانه، پیام است هر یک از ما می توانیم یک رسانه باشیم . جامعه پزشکی و پرستاری سرمایه اجتماعی بسیار بالایی هستند و چهره های شناخته شده ای هستند که جامعه به آنان اعتماد دارند و هر یک می توانند به عنوان رسانه محسوب شوند.

وی افزود: در این دروان همه ما در هر موقعیت و جایگاهی باید نهایت تلاش خود را انجام دهیم زیرا ما روزنامه نگار هستیم و دارای مسئولیت اجتماعی هستیم.

نمکدوست گفت: در بحران نقش سردبیران بسیار مهم و پررنگ است. همانقدر که مسئولیت داریم نقد  به جا کنیم باید از انتقاد نابجا نیز صرف نظر کنیم. انتقادات باید مبتنی بر دانش تخصصی، اصول حرفه ای، اخلاق حرفه ای باشد.

وی تاکید کرد:  مهم ترین نقش روزنامه نگاران در بحران کاهش آسیب، افزایش همدلی ها و گفتن واقعیت های مبتنی بر دانش تخصصی است.

نمکدوست با اشاره به این که روزنامه نگاری امروزه  تخصصی نیست خاطرنشان کرد: خبرنگاری باید از دوره کارشناسی ارشد شروع شود و خبرنگاران پس از طی دوره کارشناسی در رشته های مختلف به تحصیل در رشته خبرنگاری بپردازند تا خبرنگار تخصصی داشته باشیم. این یک اشتباه بزرگ است که می گویند  دانش روزنامه نگاری باید اقیانوسی وسیع به عمق یک میلی مترباشد بلکه باید متخصص باشد و دانش تخصصی در زمینه کاری خود داشته باشد.

وی خواستار همکاری و تعامل بیشتر جامعه پزشکی با جامعه ارتباطی برای اطلاع رسانی تخصصی و دقیق و صحیح در مورد کرونا شد.

این استاد علوم ارتباطات خاطرنشان کرد: در هر شرایطی رفتار روزنامه نگاران باید در هر جایگاه و پلتفرمی تابع اصول حرفه ای، مسئولیت اجتماعی و اخلاق حرفه ای باشد و روزنامه نگاری علم همه اصول روزنامه نگاری را داراست و به دقت صحت و جامعیت پای می فشارد.

انتشار مفاهیم ساده و قابل درک برای مردم

علی ماهر معاون نظارت و برنامه ریزی ستاد مقابله با کرونا در کلانشهر تهران نیز در این نشست با اشاره به سابقه روزنامه نگری علم ، هدف اصلی آن را انتشار یافته های علمی به زبان قابل فهم برای عموم مردم برشمرد.

به گفته وی، انتقال دانش نحوه ارایه خدمات پزشکی به زبان ساده به مردم، ضعیف است و این تخصص به کادر پزشکی آموزش داده نمی شود.

ماهر، کرونا را بیماری نوپدیدی ذکر کرد و افزود: در شرایط عادی در انتقال مفاهیم علوم پزشکی به مردم با مشکل روبرو بودیم و با شیوع این بیماری نوپدید این مشکل مضاعف شد. البته در تمام بخش های علمی انتقال مفاهیم علمی به مردم کار پیچیده ای است اما در حوزه سلامت که با جان مردم در ارتباط است این فرایند پیچیدگی بیشتری دارد.

وی نیز تشکیل میز بحران کرونا در تحریریه ها با حضور متخصصان مختلف رامثبت ارزیابی کرد و نگاه میان رشته ای به موضوع و تشکیل نهاد مشورتی متشکل از متخصصان علوم پزشکی و علوم ارتباطی در این زمینه را الزامی دانست  تا بتوانیم یک پیام دقیق و صحیح را به موقع به جامعه انتقال دهیم تا ضمن آشناسازی باعث بروز اضطراب و افسردگی در مردم و جامعه نشود.

ماهر با اشاره به کنترل و مهار خوب بیماری در ماههای اولیه شیوع، افزایش آمار را ناشی از رفتار نامناسب جامعه دانست و گفت: امروزه همه علوم به رفتار وابسته هستند و این کار تیمی باید به درستی شکل گیرد.

وی با بیان اینکه اهمیت موضوع کرونا باید مطرح شود اما به نحوی که نگرانی بی مورد و بیش از حد ایجاد نکند، گفت: کرونا به شدت مسری است و برای افرادی که دارای بیماری های زمینه ای هستند می تواند کشنده باشد اما مردم باید توجه داشته باشند که این بیماری قابل پیشگیری است. باید به آنان آموخت که چگونه می توان با پرهیز از رفتارهای غلط اجتماعی آن را مهار و کنترل کنند.

ماهر تاکید کرد: باید مراقب روان مردم باشیم اما نباید حساسیت زدایی کنیم که مردم بی تفاوت شوند و با رفتارهای غلط اجتماعی ، عدم رعایت اصول و ملاحظات حفاظتی و بهداشتی به شیوع بیماری دامن بزنند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: اساس روزنامه نگاری این است که لغات و اصطلاحات قامض و پیچیده علمی را به مفاهیم ساده و قابل درک برای مردم کند.

در ادامه این وبینار آموزشی شرکت کنندگان به بیان سوالات خود پرداختند که توسط اساتید حاضر به سوالات آنان پاسخ داده شد.